Araştırdıklarımdan yola çıkarak özetle şu yorumu yapabilirim. Osmanlı' da gayrimüslimler asker olamazdı muafiyet vergisi verirlerdi, olamadıkları için de tüccarların ve zanaatkarların çoğu gayrimüslimdi, okur yazardı. Kısaca askerlik yapamadıklarından ve para kazanma mecburiyetinden bu tür işlere giriştikleri sonucu rahatlıkla çıkartılabilir, neyse. İlerleyen yıllarda asker ihtiyacından dolayı gayrimüslimler de askere alındı fakat vergisini rahatça verebilenler askere gitmeyi hoş karşılamadılar çünkü nesillerdir askerlik yapmayan bir halk vardı. Bunu hesaba katarak videodaki tüccarın gayrimüslim olması çok normal. En azından araştırılmış ve içerisinde bunun gibi çok ince unsurları barındıran bir reklam filmi var ortada. Tüccarın veresiye vermemesi de çok normal, çünkü herkes Türklerin bu savaşı kesin olarak kaybedeceğini düşünüyordu ve her ne kadar azınlıkları bu topraklarda rahat yaşatmışsak da sonuçta bize savaş açan ülkeleri pek çoğu seviyor ve destekliyordu. Bunda garip olan bir durum yok.
Varsayalım örnek olarak; Almanya ile Türkiye savaşa girdi ve Türkiyenin bu savaşı kazanacağı kesin gözüyle bakılıyor. Orada esnaf olan bir Türk vatandaşı, Almanlara yardımcı olur mu Türkiye' nin banko kazanacağı düşüncesiyle yardım eder mi ve bu durumda yardım ettiği için hain ilan edileceğini bile bile? Yoksa ben 3-4 nesil boyunca Almanya' da yaşadım ve vefa borcum var diyerek yardım mı etmeli. Etmez tabiki ve doğrusu da budur. Çünkü işin içinde pek çok faktör var.
Adamlar oturup düşünüp güzel bir reklam filmi yapmışlar, gelişmeyi hak eden ve bu konuda gerçekten çaba gösterdiğini belli eden her türlü yerli firmanın desteklenmesi taraftarıyım. Amerika' nın Fordu bir günde Ford olmadı. Almanların Mercedes' i de bir günde Mercedes olmadı. Hepsi desteklendiği sürece kendini geliştirdi ve bugünkü konumları ortada.